نظریه‌های ژئوپلیتیک سرزمین فلسطین
سرزمین فلسطین از قرن‌ها پیش دارای اهمیت ویژه‌ای بوده است. اهمیت این سرزمین در دو قرن اخیر در نظریه‌های کلاسیک ژئوپلیتیک (هارتلند، ریملند و برتری قدرت دریایی) هم مشاهده می‌شود که دانستن آن‌ها خالی از لطف نیست.
نظریۀ هارتلند مکیندر
مکیندر قاره‌های اروپا، آسیا و آفریقا را به‌عنوان جزیرۀ جهانی می‌شناخت که کلید جزیرۀ جهانی «ناحیۀ محور» یا «هارتلند» است. وی هارتلند را ناحیۀ وسیعی می‌دانست که از غرب به رود ولگا، از شرق به سیبری غربی، از شمال به اقیانوس منجمد شمالی و از جنوب به ارتفاعات هیمالیا، ارتفاعات ایران و ارتفاعات مغولستان محدود می‌شد.
به عقیدۀ مکیندر، اطراف هارتلند را دو ناحیه فراگرفته‌اند: نخست هلال داخلی یا حاشیه‌ای که شامل سرزمین‌هایی است که پشت به خشکی اوراسیا و در کنار آب قرار دارند و قابل دسترسی قدرت دریایی هستند. دوم هلال خارجی یا جزیره‌ای که شامل جزایر بریتانیا، ژاپن و استرالیا است.
از دیدگاه نظریه‌های ژئوپلیتیک مکیندر در اوایل قرن بیستم میلادی، نیمی از سرزمین فلسطین در قسمت بیابانی دنیا قرار گرفته که اهمیت ژئواستراتژیک آن بالا نیست. اما بخش کوچکی از قسمت‌های شمالی آن در محدودۀ موسوم به «هلال داخلی» قرار می‌گیرد. با‌توجه‌به مساحت کمی از سرزمین فلسطین که در محدودۀ هلال داخلی واقع شده، لذا می‌توان گفت نظریۀ مکیندر مجموعاً برای سرزمین فلسطین اهمیت ژئواستراتژیک خاصی قائل نیست.
نظریۀ ریملند اسپایکمن
اسپایکمن در نظریه‌های ژئوپلیتیک خود مرکز توجه را از هارتلند ناحیۀ محوری به‌سمت ریملند یا سرزمین حاشیه‌ای معطوف داشت که مکیندر به آن هلال داخلی می‌گفت. دلیل اهمیت اهمیت دادن اسپایکمن به ریملند، در مقایسه با هارتلند، از این جهت بود که به اعتقاد وی این منطقه امکان ترکیب قدرت بری و بحری را بهتر فراهم می‌سازد. از طرف دیگر بیشترین منابع نیروی انسانی و سهولت ارتباطات در این بخش از جهان وجود دارد.
نظریۀ برتری قدرت دریایی
سومین نظریۀ کلاسیک ژئوپلیتیک توسط «آلفرد ماهان» مطرح شد که در آن برخلاف موارد قبلی، برتری یک کشور در قدرت دریایی و تسلط آن بر اقیانوس‌ها بود.
ماهان عقیده داشت قدرت دریایی هر کشور از شش مؤلفه اثرپذیر است: موقعیت جغرافیایی، وضع طبیعی، گستردگی سرزمین، جمعیت، ویژگی مردم و نوع حکومت. رژیم صهیونیستی که در یکی از حساس‌ترین مناطق جهان (محل تلاقی سه قارۀ آسیا، اروپا و آفریقا) قرار گرفته و دارای سواحلی در دریای مدیترانه و دریای سرخ است، حداکثر بهره را از ظرفیت دریایی خود می‌برد. بااینکه نیروی دریایی اسرائیل را نمی‌توان در زمرۀ نیروهای دریایی پرقدرت دنیا دسته‌بندی کرد، اما نسبت به کشورهای همسایۀ خود و دیگر کشورهای منطقه توان نسبتاً بالایی دارد. همچنین علی‌رغم اینکه سرزمین‌های اشغالی سرزمینی نفت‌خیز محسوب نمی‌شود، اما ناوگان دریایی تجاری رژیم صهیونیستی فعال و گسترده است و در همۀ اقیانوس‌ها و دریاهای مهم جهان حضور دارد؛ به‌گونه‌ای که ناوگان تجاری آن در مناطق دوردست دنیا (نظیر آمریکای جنوبی یا جنوب‌شرق آسیا) هم به دریانوردی می‌پردازد.
مؤلفه‌های کشور
در میان مبانی علوم سیاسی، مؤلفه‌های کشور یکی از مبانی کلیدی در نظام بین‌الملل چند قرن اخیر محسوب می‌شود. هر نظام سیاسی باید دارای چهار مؤلفۀ «سرزمین»، «جمعیت»، «دولت» و «حاکمیت» باشد تا بتوان عنوان کشور را بر آن اطلاق نمود.
از میان این مؤلفه‌های چهارگانه، «سرزمین» نمود بیشتری در جغرافیای سیاسی دارد. سرزمین یکی از عناصر مهم تشکیل‌دهنده و پدیدآورندۀ ویژگی‌های جغرافیایی حکومت سرزمینی است، ولی در حقوق بین‌الملل یا حقوق عرفی هیچ نوع مقررات، ضابطه یا شرایطی دربارۀ سرزمین وجود ندارد که لازمه شناسایی یک حکومت یا بقای آن باشد (میرحیدر ۱۳۷۱: ۱۳۱).
یکی از نکات حائز اهمیت در خصوص این مؤلفه، ضابطۀ مرور زمان است. یک حکومت زمانی می‌تواند نسبت به یک سرزمین ادعا داشته باشد که در بازۀ زمانی طولانی این حاکمیت بر آن سرزمین اعمال شود. همچنین اگر قلمرو مورد ادعای یک دولت برای مدت طولانی در اشغال دولت دیگر باشد، بدون اینکه با مخالفت جدی دولت اول روبه‌رو شود، حاکمیت آن به کشور اشغالگر داده خواهد شد (میرحیدر ۱۳۷۱: ۱۳۲).
پس از فروپاشی پادشاهی یهودا و اسرائیل در قرن ششم پیش از میلاد، سرزمین فلسطین دیگر در حاکمیت بنی‌اسرائیل قرار نگرفت و تحت سیطرۀ امپراتوری بابل، و پس از آن تحت سلطۀ امپراتوری هخامنشیان درآمد. این سرزمین قرن‌ها در اختیار امپراتوری روم قرار گرفت و نهایتاً به دست حکومت اسلامی افتاد. بیش از 20 قرن هیچ دولت یهودی در سرزمین فلسطین وجود نداشته و بر این اساس نمی‌توان برای تشکیل دولت اسرائیل به وجود پادشاهی یهودی در آن دوران استناد کرد.
جمع بندی
این مقاله برداشتی از کتاب جغرافیای سیاسی اسرائیل است که درس‌گفتارهای سهیل کثیری نژاد در موسسه طلوع حق توسط نشر معارف جمع آوری شده است. شما می توانید این کتاب را از فروشگاه طلوع حق خریداری کنید. همچنین برای آموزش زبان عبری و مطالعه مقالات زبان اصلی می توانید آموزش عبری را در سایت آکادمی زبان طلوع حق آموزش ببینیند.